Ngày Giỗ Tổ Hùng Vương sắp đến, là ngày lễ truyền thống của người Việt Nam, mọi người thường hướng về nhau để thưởng thức những món ăn ngon. Giỗ Tổ Hùng Vương không chỉ là niềm tự hào của dân tộc Việt Nam, mà còn là dịp nhắc nhở con cháu hiểu về những giá trị văn hóa, cội nguồn của tổ tiên dân tộc. Hãy cùng Hoaqua.org điểm qua một số món ăn trong mâm cúng Giỗ Tổ Hùng Vương dễ làm nhé!
1. Ý nghĩa ngày Giỗ Tổ Hùng Vương
Giỗ Tổ Hùng Vương là ngày lễ đặc biệt của đất nước, ngày mà mọi người dân đều một lòng hướng đến những vị vua đã có công dựng nước và giữ nước trong những năm đầu khai dựng lịch sử Việt Nam. Ngày giỗ các Vua Hùng không chỉ là niềm tự hào của người dân Việt Nam, mà còn là dịp để nhắc nhở con cháu hiểu về những giá trị văn hóa, cội nguồn của dân tộc. Giỗ Tổ Hùng Vương là dịp để chúng ta nhìn lại quá trình phát triển, những sự kiện của đất nước qua các thời kỳ phát triển. Như vậy, mỗi người không ngừng học tập, tu dưỡng đạo đức để phục vụ sự nghiệp phát triển đất nước. Có như vậy chúng ta mới được tôn vinh công lao dựng nước của tổ tiên, các anh hùng dân tộc của tổ tiên.
Mỗi người chúng ta luôn tự hào là con rồng cháu tiên, là dòng dõi các vua Hùng đã lập nên nước Văn Lang, nước Âu Lạc và đánh đuổi giặc ngoại xâm, dựng nên nền nước Việt Nam hiện đại. Đó là một dấu mốc quan trọng mở ra một thời kỳ vẻ vang cho dân tộc ta. Chúng ta phải ghi nhớ công lao to lớn này để tiếp tục học hỏi và tham gia các hoạt động xã hội đưa đất nước Việt Nam ngày càng phát triển hơn.
Giỗ Tổ Hùng Vương không thể thiếu cơm Việt với quy mô hơn mâm cơm hàng ngày. Cũng là dịp để các thành viên trong gia đình xích lại gần nhau hơn. Các món ăn chính dâng lên Vua Hùng có thể kể đến: bánh chưng, bánh dày, cơm tẻ. Những thức ăn này có liên quan đến thời Hùng Vương, bánh chưng, bánh dày là sản vật, còn cơm tẻ là nhờ vua Hùng đã dạy dân trồng lúa, mà ra, là lương thực hàng ngày, nên trong mâm cỗ có nếp, có tẻ cũng như có âm có dương đầy đủ sẽ sinh sôi. Nếu là cơm nếp thì vào ngày giỗ tổ mới là mâm cơm đầy đủ âm dương, tượng trưng cho sự thịnh vượng của đất trời. Bát nước chấm đặt giữa mâm hình tròn với 4 bát cơm đặt 4 góc mâm, tượng trưng cho trời đất vũ trụ, mà con người dù ở cõi âm hay dương đều có cuộc sống trong đó.
2. Những món ăn truyền thống trong mâm cúng Giỗ Tổ Hùng Vương
2.1. Những lễ vật dâng lễ Giỗ Tổ Hùng Vương tại đền
Vào ngày 10/3, nhân dân khắp nơi tề tựu về chân núi Ngọc Linh – núi Phú Thọ để dâng hương tưởng nhớ các Vua Hùng nhằm tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với những người có công dựng nước và giữ nước. Mỗi người dân Việt Nam mang trong mình lòng thành kính với tổ tiên.
Và không chỉ con Lạc cháu Hồng trở về cội nguồn, mà toàn dân nước nhà đều chuẩn bị lễ vật phong phú cho ngày giỗ Tổ.
Tương truyền, vào thời Nguyễn, lợn, bò, dê được dâng cúng trong nghi lễ Giỗ Tổ Hùng Vương. Những lễ vật tương tự cũng được ghi trên bia Đền Thượng (Khu di tích lịch sử Đền Hùng). Về sau lễ tế có thay đổi một phần nhưng về cơ bản vẫn giữ nguyên ý nghĩa của lễ tế chung vào ngày mồng 10 tháng ba.
Theo hướng dẫn về lễ vật Giỗ Tổ Hùng Vương tại Công văn số 796/HD-BVHTTDL ngày 18/3/2009 của Bộ Văn hóa, Lễ vật Giỗ Tổ Hùng Vương phải bao gồm:
- 18 chiếc bánh dày.
- 18 chiếc bánh chưng.
- Nước.
- Cau.
- Trầu.
- Rượu.
- Hương hoa.
- Ngũ quả.
18 chiếc bánh tượng trưng cho 18 vị vua có công dựng nước và trị vì đất nước. Theo quan niệm dân gian, hai loại bánh này tuy đơn giản nhưng lại mang một ý nghĩa vô cùng đặc biệt. Cụ thể hơn, bánh dày hình tròn, thuộc dương hệ, không góc cạnh, hình thù xác định, có thể nở ra mọi hướng, tượng trưng cho bầu trời nên có màu trắng. Còn bánh Chưng hình vuông, thuộc hệ âm, có những góc cạnh, hình khối nhất định tượng trưng cho đất trời, hoa lá nên có màu xanh, bên trong có thịt và đậu xanh.
Do đó, sự đối lập của Âm – Dương, Đất – Trời, Vuông – Tròn đã thể hiện nhiều điều tốt đẹp của dân tộc. Đó là đạo lý uống nước nhớ nguồn, là công ơn sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ, đồng thời là sự thủy chung của vợ chồng. Tương truyền, vào thời Nguyễn, lợn, bò, dê được dâng cúng trong nghi lễ Giỗ Tổ Hùng Vương. Những lễ vật tương tự cũng được ghi trên bia Đền Thượng (Khu di tích lịch sử Đền Hùng). Về sau, phần lễ được thay đổi một phần, nhưng về cơ bản vẫn là những món trên.
Ngoài ra, theo tín ngưỡng và triết lý truyền thống “Nõ – Nường – Chày – Cối – Chưng – Dày”, hai hình tượng trên còn tượng trưng cho sự sinh sôi, nảy nở. Tương tự, bánh chưng tượng trưng cho cha rồng, bánh chưng tượng trưng cho tiên mẫu. Cha rồng mẹ tiên sẽ là khởi điểm của cộng đồng dân tộc Lạc Việt trong tương lai.
Ngày giỗ Tổ Hùng Vương dâng mâm cỗ các nơi, ngoài các lễ vật trên còn có xôi, oản, trái cây, rượu, hương, gạo muối, bánh chưng, bánh dày, gà thiến luộc, thịt bò, thịt dê, lợn đen.
2.2. Mâm cúng Giỗ Tổ Hùng Vương tại nhà
Nghi lễ cúng Giỗ Tổ Hùng Vương tại nhà phải đảm bảo đầy đủ các lễ vật cơ bản. Nếu là mâm cỗ chay thì phải có hai lễ vật thiết yếu là bánh chưng và bánh dày. Ngoài ra, hương, hoa, trầu cau, muối, gạo và nước phải được chuẩn bị cho toàn bộ bữa ăn. Mỗi vùng miền có thể có phong tục bày biện và làm mâm cơm cúng Giỗ Tổ Hùng Vương riêng nhưng ý nghĩa của mâm cơm cúng gia tiên bao đời nay vẫn không hề thay đổi.
Bánh chưng
Bánh chưng là món ăn truyền thống có từ xa xưa và đến nay vẫn được coi là biểu tượng của ngày giỗ Tổ Hùng Vương. Món ăn tượng trưng cho sự hòa hợp của đất trời, là nét văn hóa lâu đời của dân tộc ta.
Bánh chưng tượng trưng cho quả địa cầu, bánh chưng bình thường có hình vuông đẹp mắt, bên trong là thịt mỡ và đỗ xanh béo ngậy, bên ngoài là gạo nếp cứng dẻo, ăn vào rất vui miệng.
Tham khảo thêm: Điểm danh những loại bánh kẹo đặc sản Việt Nam nổi tiếng nhất
Bánh giày
Nhắc đến các món ăn trên mâm cúng Giỗ Tổ Hùng Vương không thể thiếu bánh dày. Đôi giày hình tròn tượng trưng cho bầu trời, màu trắng được làm bằng gạo nếp xay mịn, trông rất bắt mắt. Khi ăn, bạn cắt một miếng thịt ba chỉ kẹp giữa 2 miếng bánh giầy, bánh mềm, thơm mùi bột nếp hòa quyện với vị beo béo của bánh. Ăn một miếng lại muốn ăn thêm.
Xôi gấc
Đĩa xôi gấc nóng hổi, dẻo thơm mùi nếp và gấc. Màu đỏ cam của xôi gấc trông thật bắt mắt, tô điểm cho mâm cơm gia đình bạn thêm màu sắc đậm đà, hấp dẫn.
Xôi nếp
Một trong những món ăn mà chúng tôi muốn giới thiệu đến bạn trong mâm cúng Giỗ Tổ Hùng Vương là gạo nếp. Xôi nếp với cách nấu vô cùng đơn giản nhưng thành phẩm lại rất dẻo, thơm mùi lá dứa rất hấp dẫn. Đó là một trong những bữa ăn vô giá trên mâm cúng ngày xá tội vong nhân.
Gà luộc
Gà luộc là món ăn rất nổi tiếng và bình dân nhưng cũng là món ăn có nét lâu đời trong mâm cỗ ngày xưa. Gà nấu dễ có da gà hơi vàng, bóng, giòn, thịt gà mềm và dai, rất ngọt nhưng không bị khô. Bạn có thể nấu gà thông thường hoặc nấu bằng nồi cơm điện để tiết kiệm thời gian!
Tham khảo thêm: Các cách tạo dáng gà cúng đẹp mắt cho mâm cỗ cúng ngày Tết
Đầu lợn luộc
Ngoài gà luộc, đầu lợn luộc cũng rất quan trọng trong mâm cúng Giỗ Tổ Hùng Vương.
Đầu lợn tượng trưng cho sự phú quý, phì nhiêu, con cháu và tài lộc nên trong mâm cúng Giỗ Tổ Hùng Vương quan trọng luôn có món đầu lợn luộc.
Bánh khảo
Bánh khảo hay còn gọi là món bánh gắn liền với văn hóa ẩm thực Việt Nam từ lâu đời. Bánh tháp oản rất bắt mắt với màu sắc xanh, đỏ, tím và vàng, ngọt dịu, mùi thơm và rất ngon, là món không thể thiếu trên mâm cúng Giỗ Tổ Hùng Vương.
Bánh cốm
Bánh cốm cũng là món ăn đặc trưng không thể thiếu trong các dịp lễ tết, đặc biệt là Tết và ngày giỗ tổ. Chiếc bánh có nhân trắng vàng trông rất hấp dẫn, khi ăn bạn sẽ cảm nhận được vị ngọt thơm của cốm.
Bánh cốm từ lâu đã trở thành đặc sản nổi tiếng của Hà Nội, món ăn không thể thiếu trong các dịp cưới hỏi, giỗ chạp và là món quà ưa thích của du khách khi đặt chân đến Việt Nam.
Bánh có màu xanh rất nổi bật, vỏ bánh bùi bùi mùi thơm đặc trưng và nhân đậu xanh ngọt dịu khiến người thưởng thức không thể nào quên.
Trái cây
Ngoài các món bánh, món ăn truyền thống thì trên mâm cỗ giỗ không thể thiếu hoa quả.
Nên chọn các loại trái cây theo mùa có màu sắc khác nhau, tương ứng với ngũ hành: kim – mộc – thủy – hỏa – thổ, tượng trưng cho mong muốn nhận được ngũ phúc: “Phú quý, sang trọng, trường thọ, khỏe mạnh, bình an”.
Tham khảo thêm: Cách bảo quản trái cây tươi lâu mà không cần tủ lạnh
3. Lời kết
Qua bài viết này, Hoaqua.org đã gợi ý cho bạn danh sách các món ăn trong mâm cúng Giỗ Tổ Hùng Vương truyền thống thơm ngon, dễ chế biến để chiêu đãi cả nhà. Chúng tôi hy vọng bạn có một kỷ niệm tuyệt vời với gia đình và bạn bè!
Vào ngày này, gia đình nào không thể về quê tổ thì cố gắng chuẩn bị ngày giỗ cho phù hợp để tưởng nhớ cội nguồn. Nhưng không phải ai cũng biết mâm cúng gồm những gì và cách sắp xếp mâm cỗ như thế nào để tỏ lòng thành kính và mang lại may mắn cả năm. Ngày nay, mâm cỗ cúng giỗ Hùng Vương được đơn giản hóa đi rất nhiều vì không yêu cầu phải đủ thức ăn như mâm cỗ truyền thống. Gia đình nào không có điều kiện đầy đủ thì chỉ cần làm sao cho phù hợp với điều kiện kinh tế, văn hóa của vùng là được, bởi điều quan trọng nhất vẫn là tấm lòng thành, tấm lòng hướng về cội nguồn.